Psikolojik Rahatsızlıklar

Unutkanlık, Demans ve Alzheimer Üçgeni

Günümüzde insanların en çok şikayetçi olduğu durum unutkanlıktır. İnsanların iş hayatında ya da günlük hayatında yoğun stres altında kalmaları kısa süreli unutkanlığa sebep olabilir. Bunun yanında anksiyete ve depresyon kişiyi daha unutkan hale getirebilir. “Telefonumu gören oldu mu?” “Geçen hafta hangi konu anlatıldı?” “Marketten ne alacaktım?” gibi soruları hepimiz hangi yaşta olursak olalım sorarız. Harika bir hafızamızın olmaması çok normaldir. Zaten bu tür unutkanlıklar genelde geçicidir. Peki unutkanlığınız için ne zaman endişelenmelisiniz? Eğer unutkanlıkla birlikte davranışınız değişiyorsa, daha saldırgan ve aşırı kaygılı oluyorsanız, hatta evden çıktıktan sonra bildiğiniz yerler olmasına rağmen kaybolma durumu yaşıyorsanız burada bir sorun var demektir.

Yaşlanmayla birlikte olan unutkanlık genellikle beyin işlevlerinizin yavaşladığına işaret eder. Randevularınızı veya isimleri hatırlamak için daha fazla zaman harcarsınız. Fakat bu durum günlük yaşamınızı pek fazla engellemez. Asıl insanları korkutan ve düşündüren şey Alzheimer hastalığından kaynaklanan bunama ya da diğer adıyla demanstır. Hepimiz zaman zaman bazı şeyleri unuturuz ama Alzheimer hastalığının neden olduğu unutkanlık devamlıdır ve zamanla da ağırlaşabilme olasılığı vardır.

Demans Nedir?

Demans, beyinde hasardan kaynaklanan ve ilerleyen bir bozukluk olup kişinin yaşından beklenen beyin aktivitesini gösterememesidir. Halk arasında “bunama” olarak bilinir. Bunama (Alzheimer dahil) kişide hafıza kaybına, düşünce, anlayış ve davranış bozukluğuna sebep olan nedenlerdendir. Kadınlarda bunama görülme riski erkeklere oranla daha fazladır. Bir de demans’a bulgular topluluğu diyebiliriz. Yani tek bir hastalığın adı değildir. Örneğin; depresyon demansla birlikte görülebilir. Böyle durumlarda zihinsel ve duyuşsal bozukluklar çok daha fazla görülebilir. Demansın erken belirti ve bulgularını fark etmek genellikle güçtür. Bunlar genetik yapı özellikleri, yaşam kalitesi ve tecrübelerine göre kişiden kişiye farklılık gösterir.

Günümüzde insan ömrünün uzun olması istenen bir durumdur. Fakat insanların ömrü uzadıkça demans hastalığı riski artmıştır.

Tüm demanslar arasında en sık görülen hastalık, Alzheimer’dır (Ignatavicius ve Workman 1995).

Alzheimer Hastalığı Nedir? Nedenleri Nelerdir?

Alzheimer hastalığı beynin temel yapıtaşını, nöronu, harap ederek beyni etkiler. Alzheimer hastalığı genellikle 60’lı yaşlardan itibaren ortaya çıkar. Erken yaşlarda görülüyorsa burada genetik olma durumundan söz edebiliriz. Zamanla hastaların zihin ve bellek kapasitelerinde azalma görülür. Mantıklı düşünme, ilişki kurabilme, öğrenme yetenekleri giderek bozulur.

Alzheimer hastalığının seyri bireysel farklılılar gösterir. Bu farklılıklar; yaş, kişilik özellikleri, sağlık, aile hikayesi, kültürel yapı’dır. Değişikliklerin hangi hız ve şiddette ortaya çıkacağını kesin olarak bilmek zordur. Kişiden kişiye değişir. Hastalıkta ortalama süre 8 senedir.

Araştırmacılar, Alzheimer hastalığının nedenini beyin hücrelerinde oluşan anormal protein depolanmasına bağlamaktadırlar.

Alzheimer hastalığı’na sahip olan hastaların ne hissettikleri “Mayo Kliniği Alzheimer Hastalığı Araştırma Merkezi” tarafından araştırılmış ve bazı deneyimler ve bulgular elde edilmiştir:

  • “Bağımsızlığı kaybetmek…”
  • “Gittiğimiz yerleri tanıyamıyorum…”
  • “İşlerimin bana hatırlatılması gerekiyor…”
  • “Yavaş tempoda çalışmam gerekiyor…”

Alzheimer, bulaşıcı bir hastalık veya kanser değildir.

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Hastalık erken, orta ve ileri evre olmak üzere 3 evreden oluşur:

Erken Evre Belirtileri

  • Aynı soruları tekrar tekrar sorma
  • Çevresine daha az ilgi duyma
  • Bulunduğu zaman ve yerin farkında olamama
  • Bildiği yerlerde kaybolma
  • Yakın zamanlı olayları hatırlamakta güçlük çekme
  • Soyut düşünememe
  • Konuşurken doğru ve uygun kelimeleri bulamama
  • Ani duygudurum değişiklikleri
  • Konsantre olamama
  • Unutkanlık

Orta Evre Belirtileri

  • Plan yapmada güçlük çekme
  • Kuruntular ve takıntılar
  • Halüsinasyonlar
  • Uyku bozuklukları
  • Toplumda uygunsuz davranışlar gösterme
  • Saldırganlık veya içe kapanma
  • İletişim becerilerinde kayıp
  • El becerisi gerektiren işlerde güçlük çekme
  • İlaçları içmeyi unutma
  • Ütü gibi cihazların fişini çekmeyi unutma ya da elektrikli cihazları kapatmayı unutma

İleri Evre Belirtileri

  • Bellek kaybı
  • Duyguları gösterememe
  • Konuşmada ve anlamada güçlük çekme
  • İnsanları veya eşyaları yakalama/tutma ve bırakmama
  • Kilo kaybı (Çiğneme ve yutma güçlüğünden dolayı)
  • Tuvalet, banyo, yemek yeme, giyinme gibi gereksinimlerde yardıma ihtiyaç duyma
  • Güçsüzlük hissi

Alzheimer hastalığına sıklıkla eşlik eden durumlar: Depresyon, anksiyete (kaygı) ve uyku bozukluklarıdır.

Hasta yakınlarında da zamanla depresyon görülebilir. Aile yakınlarının, özellikle hastaya bakan kişilerin, bu süreçte psikolojik bir destek almalarında fayda vardır.

Alzheimer Hastalığının Tedavisi

Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi yoktur. Günümüzdeki tedavi şekli, hastalığın bilişsel ve davranışsal belirtilerini kontrol altına almaya ve böylece Alzheimer hastalarının yaşam kalitesini arttırmaya yöneliktir. Örneğin hafızayı kuvvetlendirmeye, kaygıyı azaltmaya ve uyku düzenini sağlamaya yöneliktir. Tedavi, en sık olarak ilaç tedavilerinin ve kişisel bakımın birleşimi halinde olur.

Alzheimer hastalığının erken evresinde işe yarayan tedavi yöntemleri, orta ya da ileri evrelerde artık uygun olmayabilir.

Bilişsel Belirtilerin Tedavisi

Alzheimer hastalığında etkilenen belli başlı nörotransmitter‘den biri asetilkolindir. Alzheimer hastasında asetilkolin düzeylerinin belirgin şekilde düştüğü bilinmektedir. Bilişsel bozukluğun tedavisinde kullanılan ilaç grubuna kolinesteraz inhibitörleri denir. Kolinesteraz inhibitörleri’nin çeşitleri şunlardır: Donepezil (Aricept), Rivastigmine (Exelon) ve Galantamine (Reminyl)‘dir. Ayrıca Memantin adı verilen ilaç Alzheimer tedavisi için kullanılan yeni bir ilaç grubunun başında gelmektedir. Memantin, kolinesteraz inhibitörleri ile birlikte kullanılırsa etkisi daha da artacak ve uzun sürecektir.

Davranışsal Belirtilerin Tedavisi

Alzheimer hastalığına bağlı olarak duygudurum ve davranış bozuklukları görülür. Bu durum kısmen, limbik sistem– beynimizin duygularla ilgili olduğu bölüm- hasarı nedeniyle de ortaya çıkabilir. Alzheimer hastalarında yaşam kalitesini yükseltmek önemlidir. Bunun için Alzheimer hastasının günlük faaliyetler ve ev işleri ile meşgul olmaya devam etmesini sağlamak gerekir. Ayrıca Alzheimer hastasını, kafein ve alkolden uzak tutmak gerekir çünkü bunlar uyarıcı olabilirler.

Davranışsal Belirtiler İçin İlaç Tedavisi

İlaç tedavisinde; antipsikotikler, anksiyolitikler ve antidepresanlar fayda sağlayabilir. Antipsikotikler; saldırganlık ve halüsinasyonları tedavi etmek için kullanılabilir. Anksiyolitikler; kısa vadede etkilidirler ama etkileri uzun süreli kullanımda giderek azalabilir. Bir Alzheimer hastası major depresyon tanısı almışsa, ilaç tedavisi sıklıkla önerilir. Burada antidepresanlar kullanılmaktaydı fakat artık nadiren kullanılırlar. Çünkü başka yan etkilere (asetilkolin iletimini engellemek) yol açabiliyorlar.

İlaç tedavisinde mutlaka doktorun izni ve görüşü alınmalıdır. İlaçlar kontrol altında kullanılmalıdır.

Film tavsiyesi:

  • A song for Martin (En sång för Martin)- Alzheimer

Yararlanılan Kaynaklar:

  1. Mayo Clinic, Alzheimer Hastalığı, 2004, Güneş Kitabevi
  2. https://www.psikologofisi.com/hizmetlerimiz/alzheimer/
  3. https://www.noroloji.org.tr/menu/94/alzheimer-hastaligi
  4. https://www.alzheimer-nederland.nl/sites/default/files/directupload/informatie-in-turks-ziekte_van_alzheimer.pdf
  5. https://tr.khanacademy.org/science/health-and-medicine/mental-health/dementia-delirium-alzheimers/v/what-are-dementia-and-alzheimers

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu