Sosyal Psikoloji

Herkese Karşı Görevimiz Aynı Değil: Sosyal Rollerimiz

Sosyal rol nedir? Sosyal rol ve sosyal norm hakkında bilgiler. Roller arasında sıkışıp kalırsak ve role kendimizi kaptırırsak neler olur?

Sosyal Rol Nedir?

Hayatını bir sahne ve kendini de sergilenen oyunun izleyicisi gibi düşün ve hayatını şöyle bir gözden geçir. Yaşam denilen macerada kaç tane sen var? Bir sorgula bakalım. Kendine biçtiğin kaç role sahipsin?

Birey olarak farklı grupların üyeleriyiz. Üyesi olduğumuz her grup neredeyse bir toplum değeri taşıyor. Bulunduğumuz topluma uyum sağlamamız gerekir ve her grup içinde üstlenmemiz gereken farklı sorumluluklar vardır. Bu sorumluluklar ne düzeyde yerine getirilirse yaşam herkes için o derecede kolaylaşır. Hayatımızı bir sahne oyunu gibi düşünürsek bizimle birlikte rol üstlenen insanların gerçekten de hayatımızın birer parçası olduğunu görürüz. Bizimle birlikte o insanlar da sosyal rollere sahip. Kimi anne, kimi baba, kimi patron, kimi öğrenci, kimi çalışan…

Sosyal rol; bir grupta, grup üyelerinin nasıl davranması gerektiği ile ilgili beklentilerden oluşur. Yani aile içinde, iş yerinde, okulda farklı rollerimiz ve bunun beraberinde farklı sorumluluklarımız vardır. Grup içerisindeki iletişimin sağlıklı ilerlemesi için herkes beklenen sosyal rolünü yerine getirmelidir. Bu sosyal roller hayatımızı da düzene koyar. Çünkü onlar olmasa bir grup veya toplum içerisinde bulunduğumuz pozisyonda ne yapmamız gerektiğini bilmeyiz. Herkes birbirinin işine el atar ve ortalık karışır. Yani bu sosyal roller aslında hayatın bir düzen içerisinde ilerlemesi için gereklidir. Kişiler bulunduğu pozisyonun gerektirdiği rolü yerine getirmelidir.

Kişi sosyal rolünün görevlerini ne kadar iyi düzeyde yerine getirirse bu durum hem kendi hayatına hem de bulunduğu grupların işleyişine bir o kadar iyi yansır. İnsan olarak genel anlamda işlerimizi bir plan dahilinde yürütürüz. İşte bu nedenle sosyal rolünün farkında olan bireyler atması gereken adımı planlarken daha sağlıklı ve güvenilir adımlar atar.

Sosyal Norm İle Sosyal Rol Etkileşimi Nasıldır?

Sosyal norm; bir grubun üyelerine yönelik kabul edilen davranış, inançlar ve değerleri kapsayan açık veya kapalı kurallar bütünüdür. Sosyal rol ise yukarıda belirttiğimiz gibi bu kuralların kişilere düşen kısmıdır. Yani aileyi bir grup olarak düşünelim. Sabah kalktığımızda yatağımızı düzeltmek bir kuraldır. Ancak herkesin kendi yatağını düzeltmesi sosyal rolüdür. Yine iş yerini bir grup olarak varsayalım. İş yerinin temiz tutulması bir kuraldır. Ancak iş yerini temizlemek temizlik görevlisinin, temiz tutmak ise oradaki herkesin görevidir. Yani bir nevi sosyal rolü gereği iş yerinde bunu yapması gerekir insanların. Yukarıda yazanlardan anlaşılacağı üzere bu iki kavram birbirinin aynısı değil, tamamlayıcısı niteliğindedir. Grup içi iletişimin iyi olabilmesi için sosyal normlar oluşturulmuştur. Bu normlara uymak ise bireylerin sosyal rolüdür.

İnsanlar Kaç Farklı Sosyal Role Sahiptir?

Her birey kendi yaşamına özgü olarak farklı sosyal rollere sahiptir. Bir çocuk ile ebeveynin sosyal rolleri bir olmayacağı gibi işçi ile patronunda sosyal rolleri aynı sayıda değildir. Her bireyin bulunduğu ortamda farklı sosyal rollere sahip olduğunu belirtmiştik. Buna örnek vermek gerekirse yetişkin bir kadın eğer evliyse ve çocuğu varsa, evde anne rolüne sahiptir. Eğer çalışıyorsa iş yerinde farklı bir role sahiptir. Bunlara ek olarak evlenmeden önceki ailesi için çocuk rolündedir. Arkadaşlarının arasında da bir role sahiptir. Aynı adreste oturan insanlar için komşu rolü vardır. Bu örnekler çoğaltılabilir. Yani herkesin bulunduğu ortama göre üstüne giydiği sosyal rolleri farklıdır. Bu sosyal rollerin sayısı da bireyler arasında değişiklik gösterir.

Roller Arasında Sıkışıp Kalmak Ya Da Bir Role Kendini Fazla Kaptırmak

İnsanlar yukarıda belirttiğimiz gibi sosyal rolleri arasında sıkışıp kalabilir. Ya da bulunduğu role kendini çok kaptırırsa bu durumdan kişiliği veya benliği zarar görebilir. Yetişkin bir erkek eğer çocuğu varsa baba rolüne sahiptir. Çocuklarımın tüm ihtiyaçlarını eksiksiz karşılamalıyım ve onlara sevgimi fazlaca göstermeliyim diye düşünerek kendi hayatı için yapması gerekenleri göz ardı ederse bu kişinin babalık rolüne kendini fazla kaptırdığını söyleyebiliriz. Tabii ki bunun beraberinde diğer roller de bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Her zaman böyle olmayabilir, bazen de kişi roller arasında sıkışıp kalır. Örnek vermemiz gerekirse, ergenlik dönemindeki bir birey hayatını ders çalışmak, arkadaşlarının yanında aktivitelere katılmak ve aile içindeki rolüne fazlaca odaklanıyorsa, bu yüzden kendi başına oturup bir film izleyecek zamanı bile yoksa, yani bu durum artık döngü halini almışsa bu genç birey için roller arasında sıkışıp kalmış diyebiliriz. Belirtilen iki durumda sağlıklı değildir. Bir süre sonra birey için olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Sonuç Olarak

Bitirirken sizlere vereceğim en önemli tavsiye sosyal rollerinizin farkında olun. Kimsenin üzerine düşen görevi yapmak bizim sorumluluğumuz değil. Başkalarının işlerini yapınca iyi insan değil, kendimize değer vermeyen bir birey oluruz. Sorumluluklarımızı bilmeli, onları düzgünce yerine getirmeli ve grup içi iletişime olumlu anlamda etki etmeliyiz. Sosyal roller hayatın önemli bir parçasıdır, onları yok saymamalı ve rollerimizi kabullenmeliyiz. Herkes kendi sosyal rollerini üstlendiği zaman toplum her insan için yaşanabilir hale gelir. Bunu unutmayarak bu ilkeye göre hareket etmeliyiz. Sonuçta rollerimizi üstlenip sorumluluklarımızı yerine getirmek kimse içi birer lütuf değil, yapmamız gerekenlerdir.


Kaynakça:

  1. Aronson, E., Wilson, T. D., ve Akert, R. M. (2012). Sosyal Psikoloji. (O. Gündüz, çev). Kaknüs Yayınları.

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

2 Yorum

  1. Kedi dedi ki:

    ”Başkalarının işlerini yapınca iyi insan değil, kendimize değer vermeyen bir birey oluruz.” Durumlara böyle bakarsak o zaman Kendi atmadığı çöpü kaldırıp çöp kutusuna atan bir insan kendine değer vermiyor mudur? Doğru olduğunu varsayarsak bulunduğu çevrenin daha temiz olması için çabalayan bir insana kendine değer vermeyen birisi demiş oluruz. Bence sorun kendi işlerini yapmaya yeltenmeyen insanların üzerine sorumluluk alamayacak kadar korkak, eğitimsiz, bilinçsiz olması. Yazı için teşekkürler gerçekten yararlı ve düşündürücü bir içerik olmuş.

    1. Belgin Albayram dedi ki:

      Yorumunuz ben de bir etki uyandırdı. Aslında ben sizin sonda açıklamak istediğinizi kastetmiştim, yerde gördüğü çöpü atan bir insan asla kötü olarak nitelendirilemez. değerli yorumunuz için teşekkürler.

Başa dön tuşu