Psikolojik Rahatsızlıklar

Psikolojik Ağrıların Sebebi: Somatoform Bozukluklar

Yaşamakta olan her birey sağlık problemleri ile karşılaşmaktadır. Bu durum ne yaşa bağlıdır ne de başka bir etkene bağlıdır. Canlı bir organizma olan bedenimizde bazı sorunların ortaya çıkması artık herkes tarafından kabul edilmiştir. Günümüzde en sık rastlanan hastalıklar; diyabet, migren, tansiyon, bel fıtığı ve kanser gibi hastalıklardır. Bu hastalıkların ortak noktası, organik bir sebeplerinin olmasıdır. Yani bedende tetkikler yardımıyla bir tanı konulabilen ve şikayetlerin sebebinin bilindiği hastalıklardır. Somatoform bozukluklarda ise hastanın bir çok şikayeti olmasına rağmen yapılan tetkikler sonucu herhangi bir hastalığa yönelik bulgu rastlanmaz. Kısacası şikayetler fiziksel değil psikolojiktir. Birey kendi benliğinde yaşadığı psikolojik çatışma sebebiyle kendisini hastalıklar yoluyla ifade etmektedir.

Somatizasyon ve Psikosomatik

Somatoform bozukluklarda karıştırılmaması gereken iki önemli kavram vardır. Somatizasyon, ortada tanı konabilen ya da laboratuvar tetkikleriyle gösterilebilen fiziksel bir hastalık ya da neden yokken hasta da fiziksel yakınmaların olması durumudur. Psikosomatik ise ortada tanı konulabilir bir hastalık vardır ve nedeni psikolojiktir. En sık rastlanan psikosomatik hastalıklar:

  • Karın ağrısı
  • Sürekli bitkin olma durumu
  • Mide bulantısı
  • Sırt ve kas ağrıları
  • Saç dökülmesi

Somatoform Bozuklukların Alt Tipleri

Somatoform bozukluğun birçok alt tipi vardır fakat en başlıcaları şunlardır:

  1. Somatizasyon bozukluğu
  2. Farklılaşmamış Somatoform Bozukluk
  3. Konversiyon Bozukluğu
  4. Hipokondriyazis
  5. Beden Disformik Bozukluğu
  6. Ağrı Bozukluğu
  7. BTA Somatoform Bozukluğu

1. Somatizasyon Bozukluğu

1859’da Pierre Briquet adlı Fransız bir doktor tarafından başlangıçta kendi ismini alarak “Briquet Sendromu”, daha sonra da somatizasyon bozukluğu adını alan bir sendrom olarak tanımlandı. Genel olarak belirtileri şu şekildedir:

  • Fiziksel muayeneler ve laboratuvar incelemeleri sonucunda uygun bir şekilde açıklanamayan şikayetler
  • En az 4 ağrının bulunması (baş, karın, sırt, kol veya bacaklarda ağrı vs.)
  • İki gastrointestinal belirti (bulantı, kusma, şişkinlik vs.)
  • Bir pseudonörolojik belirti (felç vs.)
  • Kronik yorgunluk
  • Şikayetlerin 30 yaşından önce başlaması
  • Sosyal ve iş hayatındaki işlevsellikte bozulma
  • Aşırı tıbbi yardım arama davranışı

Somatizasyon Bozukluğunun Yaygınlığı

Somatizasyon bozukluğu kadınlarda daha sık rastlanılmaktadır. Kadın ve erkek oranına bakıldığında bu oranın 5’e 1 olduğu söylenebilir. Genel yaygınlık ise kadınlarda %1-2, toplamda ise %0.5’tir. Bu bozukluk sosyal durumla ters orantılıdır. Yani en sık düşük eğitim ve gelir seviyesinde rastlanılmaktadır.

Aslında bu durumu şöyle açıklayabiliriz; insanlar duygularını ve düşüncelerini rahat bir şeklide ifade edemediğinde ve kendine yeterince değer verilmediğini hissettiğinde içinde oluşan psikolojik çatışma nedeniyle kendini ifade etmek ve ilgi görmek için hastalıkları kullanır.

Hastalık sayesinde hasta rolünü bürünerek sorumluluklarından kaçabilmektedir. Bir kez bu hastalık rolüne bürünüldüğünde bunun tekrarlama olasılığı daha da artmaktadır. Genel olarak bu bozukluğa sahip kişiler, gergin kişilerdir ve diğer insanlarla iletişimde problem yaşarlar. Ayrıca depresyon ve anksiyete de bu bozukluğa eşlik eden başlıca hastalıklardır. Bu hastalarda intihar tehditleri sıktır fakat nadiren gerçekleştirilir. Hastalar şikayetlerini anlatırken durumu dramatik hale getirirler, ayrıca canlı ve renkli bir şekilde abartılı bir dil kullanarak anlatırlar. Bunun yanı sıra anlattıkları dağınık düzensiz ve çevreseldir.

Somatizasyon Bozukluğuna Eşlik Eden Hastalıklar

Somatizasyon Bozukluğun Gidişatı Nasıldır?

Semptomlarının ve şiddetinin arttığı ve yeni semptomların geliştiği epizodlar 6-9 ay sürmektedir. Hastalar nadiren tıbbi bir yardım almadan bir yıldan uzun süre dayanmaktadır. Bireylerin hayatına yeni stres faktörlerinin girmesi nedeniyle periyotlar sıkılaşabilir ve somatik semptomlar artabilir.

Somatizasyon Bozukluğunun Tedavisi

Somatizasyon bozukluğu olan bireyler, şikayetlerini sürekli anlatma ihtiyacı hissederler. Çevresindeki insanların onlara inanmadığını, hatta yalan söylediğini düşündüklerini dile getirirler. Somatizasyon bozukluğunun tedavisinde öncelikli yapılması gereken, hastanın tek bir doktorla görüşmesidir. Hasta ne kadar çok doktor ile karşılaşırsa, bu ona şikayetlerini anlatmak için bir fırsat oluşturmuş olacaktır. Böyle bir durumda ise hastanın şikayetleri her defasında artacak ve tedavi zorlaşacaktır. Daha sonra hasta en fazla ayda 1 kez doktor kontrolüne gitmelidir. Hastanın muayeneden memnun ve tatmin olabilmesi için gerekli fiziksel muayenenin yapılmasının yanı sıra ek laboratuvar tetkikleri gibi incelemelerden kaçınılmalıdır. Bunlar yapılması ilerlememesi için yapılması gerekenlerdi. Bir de hastalığın tedavisi için grup terapileri önerilmektedir. Hasta grupta olan birçok kişiyle konuşarak duygularını ve düşüncelerini sağlıklı yollardan ifade etmeyi öğrenebilmektedir. Eğer bu bozukluğa eşlik eden anksiyete bozukluğu gibi bir başka bozukluk yoksa ilaç tedavisi tavsiye edilmemektedir.

2. Farklılaşmamış Somatoform Bozukluk

Bilinen tıbbi bir durumla açıklanamayan veya bir medikal durumda beklenen yakınmaları aşan fakat somatoform bozukluk için tanı ölçütlerini karşılamayan bir veya iki fiziksel yakınmanın olduğu hastalar için uygundur. Bu tanının konulabilmesi için semptomların en az 6 aydır mevcut olması gerekmektedir. Bu şikayetler hastada belirgin duygusal sorunlara yol açmalıdır. Ayrıca hastanın sosyal ve mesleki işlevselliğini bozmalıdır.

Farklılaşmamış Somatoform Bozukluğun İki Alt Tipi

  • Otonomik sinir sistemi içerenler (kardiyovasküler, solunum, gastrointestinal ve dermatolojik vs.)
  • Yorgunluk veya güçsüzlük durumlarını içerenler: Ruhsal ve fiziksel yorgunluk, tükenmişlik hali nedeni ile günlük işlerini yapamamaya neden olur. Bazı psikiyatristler bu sendromu “nevrasteni” olarak da tanımlamaktadır.

3. Konversiyon Bozukluğu   

Bilinen bir nörolojik veya tıbbi hastalıkla açıklanamayan bir veya daha fazla nörolojik semptomun bir arada olması ile karakterize olan bozukluktur. Semptomların başlaması veya artması psikolojik nedenlerden dolayıdır. Konversiyon bozukluğun bazı belirtileri şu şekildedir:

  • Felçler, mutizm (konuşamama) ve körlük en çok rastlanan durumlardır.
  • Depresyon ve anksiyete semptomları eşlik etmektedir.
  • Somatizasyon bozukluğuna karşın intihar riski vardır.
  • Ellerde ve ayaklarda karakteristik çorap ve eldiven tipi uyuşmalar
  • Yürümede bozulmalar, sendelemeler
  • Dilin ısırılması, idrar tutma ve yalancı bayılmalar

Konversiyon Bozukluğun Yaygınlığı

Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanılmaktadır. Bu durum çocuklarda da geçerlidir. Konversiyon bozukluğu her yaşta başlayabilmektedir fakat ergen ve genç yetişkinlerde daha sık rastlanılmaktadır. Genel nüfusta ise az eğitimliler, düşük zeka seviyesindekiler ve düşük sosyoekonomik grubundakilerde daha sık rastlanılmaktadır.

Konversiyon Bozukluğa Eşlik Eden Hastalıklar

  • Majör depresif bozukluk
  • Anksiyete bozukluğu
  • Şizofreni

Konversiyon bozukluğa eşlik eden özellikler

  • Birincil kazanç: Hastalar iç çatışmalarını, kendi farkındalıklarının dışında bırakarak birincil kazanca ulaşır.
  • İkincil kazanç: zorunluluklarından ve güç yaşam koşullarından muaf olmak, destek ve yardım almak, diğerlerinin davranışlarını denetlemek gibi avantaj ve yararlar sağlar.
  • Güzel aldırmazlık (La Bella Indeference): Ciddi bir semptoma karşı uygunsuz aldırmaz bir tutum sergilenir. Hasta kendinde bulunan önemli semptoma karşı kayıtsız gözükür.
  • Özdeşim: Konversiyon bozukluğunda hasta kendisi için önemli olan bireylerin semptomlarını bilinçsizce örnek alır.

Konversiyon Bozukluğun Tedavisi

İçgörü merkezli davranışçı terapi: Bu terapinin en önemli özelliği hastalığın bir an önce tedavisi edilmesidir. Birey ne kadar uzun süre hasta rolünde kalırsa tedavi o kadar zorlaşır.

4. Hipokondriyazis

Bilinen tıbbi bir nedeni bulunmayan ciddi bir hastalığı olduğuna dair korku ve aşırı uğraşma ile giden, hastanın gerçek dışı fiziksel semptomların veya hislerinin yanlış olması veya çarpıtılmasından kaynaklanır. Hastanın uğraşları hastayı aşırı derecede huzursuz eder ve onun kişisel, sosyal ve mesleki işlevselliğini yok eder.

Hipokondriyazisin Yaygınlığı

Erkeklerde ve kadınlarda görülme olasılığı eşittir. Herhangi bir yaşta başlayabilmesine rağmen en sık 20-30’lu yaşlarda ortaya çıkmaktadır.

Hipokondriyazisin Diğer Somatoform Bozukluklardan Farkı Nedir?

Hipokondriyazis, somatoform bozukluğundan hastalığı olduğuna dair korkunun olması ve somatizasyon bozukluğunda birçok semptom hakkında endişenin olması ile ayrılır. Ağrı bozukluğu da hipokondriyazis gibi kroniktir fakat septomlar ağrı yakınmalarıyla sınırlıdır.  

Hipokondriyazise Eşlik Eden Diğer Hastalıklar

  • Majör depresyon
  • Majör mental bozukluk
  • Panik bozukluk
  • Şizofreni

Hipokondiyazisin Tedavisi

  • Grup terapisi
  • Bireysel içgörü yönelimli psikoterapi
  • Farmakoterapi (ilaçla tedavi)

5. Beden Dismorfik Bozukluk

Hayali bedensel bir kusur ile uğraşma veya çok ufak kusurların çarpıtılması veya abartılmasıdır. Psikiyatriden çok, plastik cerrahlara gitmektedirler. Mental bozukluk olarak kabul edilmesi için bireyde belirgin sıkıntıya veya kişisel, sosyal ve mesleki hayattaki işlevsellikte bozukluğa neden olmalıdır. Bireylerin en belirgin endişeleri genellikle yüz bölgesinde olmaktadır (burun, kulak vs.). Bu bireyler sürekli aynaya bakarlar ve kusurlarını saklamak için giyim ve makyaj hilelerini kullanmaktadırlar. Bazı ileri safhalarda kişi kusuru yüzünden evden çıkamaz hale gelir. Beden dismorfik bozukluğu bazı belirtileri şunlardır:

  • Belirgin alınma sanrıları ve düşünceleri
  • Kişinin ciddi duygusal sorunlar yaşaması
  • Kişinin kişisel, sosyal ve mesleki hayattaki işlevselliğinin bozulması

Beden Dismorfik Bozukluğa Eşlik Eden Hastalıklar

6. Ağrı Bozukluğu

Psikiyatrik olmayan tıbbi veya nörolojik bir nedenle tam olarak açıklanamayan bir veya daha fazla yerdeki ağrıdır. Duygusal sıkıntı ve işlevsellikte bozulma ile ilişkilidir ve psikolojik etkenlerle nedensel bir ilişkisi vardır. Ağrı bozukluğunun bazı belirtileri şunlardır:

  • Ağrıyı azaltmak amacıyla alkol ve madde kullanılabilir.
  • Ağrı bozukluğunda ağrı, hipkondriyak ağrıya göre daha dengelidir.
  • Ağrılar eğer herhangi bir tedavi uygulanmazsa kroniktir.

Ağrı Bozukluğunun Yaygınlığı

  • Kadınlarda erkeklere oranla 2 kat daha fazla rastlanılmaktadır.
  • Yaşlılarda gençlere oranla daha fazla rastlanılmaktadır.
  • Ağrı bozukluğu en çok iş kazaları olasılığının arttığı kol gücüyle çalışan mesleklerde görülmektedir.
  • Ağrı bozukluğu kalıtsaldır.

Ağrı Bozukluğunun Tedavisi

  • Farmakoterapi
  • Hipnoz
  • Psikoterapi
  • Ağrı denetim programları

7. BTA Somatoform Bozukluk

Bu bozukluğun açılımı “Başka Türlü Adlandırılamayan Somatoform Bozukluk”tur. Somatoform bozukluğu düşündüren semptomları olan fakat diğer somatoform bozuklukların ölçütlerini karşılamayan yani farklı semptomları da olan veya 6 aydan az süren semptomları tanımlayan bir bozukluktur.


Kaynakça:

  1. http://www.celikkol.org/somat.htm
  2. https://mood.ist/tibbi-hizmetler/tedavi-programlari/eriskin-psikiyatrisi/somatoform-bozukluklar/
  3. https://www.psychenet.de/tr/ruhsal-saglik/bilgiler/somatoform-bozukluklar.html
  4. https://makale.doktorsitesi.com/somatoform-bozukluklar-nedir
  5. https://www.medikalakademi.com.tr/somatoform-bozukluklar/
  6. http://www.stres112.com/somatizasyon.html

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu