Gelişim PsikolojisiPsikolojik Rahatsızlıklar

Psikolojik Tikler Nedir, Nedenleri ve Tedavisi?

Tik, kişilerin kontrol edemediği, düzensiz bir şekilde tekrarlayan, karmaşık ya da basit ses veya hareketlerdir. Tiki olan kişiler bu ses ya da hareketleri yapma ihtiyacı hisseder ve yaptıklarında rahatlarlar. Aniden ortaya çıkan ve hızlı olan göz kırpma, dudak hareket ettirme gibi tikler basit tikler iken; daha ritmik ve belli bir amaca yönelik hareket ve sesler ise karmaşık (kompleks) tiklerdir. Karmaşık tiklere düz çizgi üzerinde yürümek, söylenenleri tekrarlamak, tekme atmak örnek olarak verilebilir[1].

Psikolojik Tikler

Psikolojik tikler çoğunlukla geçicidir, özellikle stresli durumlarda gözlenir. Kronik tik bozukluğunda ise bu davranışların (tiklerin) görülmesinin üzerinden 1 yıl geçmiştir ve problem hala devam etmektedir. Tiklerin ortaya çıkmasında genetik yatkınlık etkilidir. Bazen de yaşanan enfeksiyon sonucunda ortaya çıkabilmektedir[2]. Tikler genellikle stres yaşandığında, yorgunken ve dikkat çekildikçe artar, uyku ve dinlenme anında kaybolurlar. Zaman ve koşullara göre şiddetinde ve sıklığında değişiklikler gözlenir[6].

Geçici tikler daha çok 5-9 yaş aralığındaki erkek çocuklarda gözlenir. Kronik tikler ise en fazla 7-11 yaş aralığında gözlenir[2]. Tikler, en çok yüz ve boyun kaslarında görülür. Göz kırpmak, dudak oynatmak, kaş kaldırmak, boyun oynatmak ya da bükmek, baş sallamak, omuz oynatmak, boğaz temizlemek ya da öksürük şeklindedir[6].

Tiklerin tedavi edilebilmesi için erken tanı önemlidir bu nedenle çocuklarda başka sorunlar sonucu görülen istemsiz hareketlerden tikleri ayırmak gerekir[2]. Bazen aileler veya çevredeki kişiler tikleri istem dışı değil çocuğun bilerek, ilgi çekmek için yaptığı ya da inadına yaptığı davranışlar gibi gözükebilir fakat bu doğru değildir[3].

Tik ve takıntılar birbirinden ayrıştırılmalıdır. Takıntı bireyin zihnine istemediği halde girerek onu huzursuz eden düşünce, hayal ya da dürtülerdir. Çoğunlukla kişiler takıntılarının verdiği sıkıntıdan kurtulmak için bazı davranışlar yaparak rahatlarlar. Tikle birlikte en çok görülen takıntılar ise Obsesif Kompulsif Bozukluktur[3]. Tik ve alışkanlık hareketleri de birbiri ile karıştırılmamalıdır. Alışkanlıklar, bilinçli, süresiz ve istenildiği zaman durdurulabilen hareketler; tik ise istemsiz, otomatik, süresi belirli ve başlayınca durdurulamayan hareketlerdir[6].

Tikler; çocuğun vücuduna veya organlarına zarar vermez ama çevresel faktörler onların zedelenmesine neden olur. Okulda, sınıfta arkadaşlarının dalga geçmesine maruz kalabilir[3] ya da sosyal yaşamında ilişkilerinde problemlere, özgüven azalmasına neden olabilir. Çocuk kısa süreli olarak bu tiklerini bastırsa da zamanla yer değiştirerek başka tiklerin ortaya çıkmasına zemin oluşturabilir ve çocuğun bu durumla baş etmesini zorlaştırabilir[4]. Ayrıca tikler kişinin başını derde sokabilecek türde de olabilir.

Çocuklar, okul ve aile içerisinde yaşananlardan çok yoğun biçimde etkilenir ve tikler ile bir nevi yaşananlara tepki verebilirler. Böyle durumlarda çocuğun ailesinde ya da okulunda nasıl bir yaşama sahip olduğu izlenmeli ve problemli noktalar düzeltilmelidir[5]. Fark edildiklerinde altında yatan nedenlerin araştırılması için mutlaka uzmana başvurulmalıdır.

Tedaviye başlamadan önce, çocuk tıbbi ve psikolojik yönden incelenerek tikin sebebi bulunmalıdır[6]. Psikolojik temeli olan tiklerde hastanın rahatlaması sağlanmalıdır[5]. Çocuklarda görülen tikler için oyun terapisi, psikodrama ve davranış terapisi yöntemleri uygulanabilir. Ergenliğe kadar süren inatçı olaylarda psikiyatristin üstlendiği psikoterapi tedavisi gerekebilir. Ebeveyn ve öğretmenler ise ilk olarak çocuğu tik oluşturacak ortamdan uzak tutulmalıdır. Çocuğa karşı sevgi dolu, anlayışlı ve gelişimine saygı ile yaklaşmalıdır[6]. Eğer tiklerin nedeni fizyolojik ise hekim kontrolünde ilaç tedavisi alarak yaşam kalitesini arttırması daha uygundur[5].


Kaynakça:

  1. Kuruoğlu, E. (2020).Tourette Sendromu (Tik Bozuklukları) Nedir?. Erişim adresi: https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/10337/tourette-sendromu-tik-bozukluklari-nedir
  2. Güçlücan, Z. (2018). Psikolojik Tikler. Erişim adresi: https://www.e-psikiyatri.com/psikolojik-tikler#:~:text=Tik%2C%20motor%20kaslar%20ya%20da,tikler%20genel%20olarak%20ge%C3%A7ici%20%C3%B6zelliktedirler.
  3. S. Gökten, E. (2020). Çocuğunuzun tikleri mi var?. Erişim adresi: https://www.e-psikiyatri.com/cocugunuzun-tikleri-mi-var
  4. E. Yüksel, M. (2020). Tikler zamanla başka tiklerle yer değiştiriyor!. Erişim adresi: https://www.e-psikiyatri.com/tikler-zamanla-baska-tiklerle-yer-degistiriyor
  5. Güçlücan, Z. (2018). Tiklerde ilaç tedavisi. Erişim adresi: https://www.e-psikiyatri.com/tiklerde-ilac-tedavisi
  6. Bıyıklı, L. (1989). ÇOCUKTA TİK. EĞİTİM VE BİLİM13(72).

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu