Beni yok etmeyen şey beni güçlendirir.
Friedrich Nietzsche
İnsan olarak her birimiz yaşadığımız olaylardan etkilenip gücümüzün tükendiğini hissedebiliriz. Özellikle içinde bulunduğumuz salgın döneminde bunu çok daha iyi anlayabiliyoruz. Hepimiz gelişen ve değişen dünyada her gün yeni zorluklarla karşı karşıyayız. Bazen yaşadığımız kötü olayları güçlü şekilde karşılayabiliriz, bazen hiç umursamayıp görmezden geliriz, bazen ise hem yeterince güçlü olamayabiliriz hem de görmezden gelmeyi başaramayıp yenilmeyi seçebiliriz. Çevremizde hiç yılmayan, hep çabalayan, hayata yenilmeyen insanlar görürüz ve onlara gıpta ile bakar onlar gibi olmak isteriz. O kişilerin niçin güçlü olduklarının açıklaması “Psikolojik Dayanıklılık” kavramının içinde saklıdır. Psikolojik dayanıklılık, insanların hayatları boyunca karşılaştıkları sıkıntılara ve zorluklara karşı güçlü olabilme, kendisini zora sokan olaylar karşısında hızlıca toparlanabilme, üstesinden gelebilme ve olaylara uyum sağlayabilmeleri olarak açıklanmaktadır (1*).
Literatürde ilk yapılan araştırmalarda psikolojik dayanıklılığın ne olduğu araştırılırken zor durumlara karşı başarılı olan kişilerle başarılı olamayanlar araştırılmış ve başarılı olan kişilerin sahip olduğu kişisel özelliklere odaklanılmıştır. Ancak daha sonralarda kişilerin hayatları süresince çeşitli zorluklara karşı göğüs gerebilmelerinde ve başarılı olabilmelerinde koruyucu faktörlerin rol oynadığı araştırmalarca ortaya konmuştur. Zihinsel yetenek, sakinlik, özerklik, özgüven, sosyal olma, etkili baş etme ile birlikte iletişim becerileri koruyucu faktörler olarak açıklanmış ve psikolojik dayanıklılığın kazanılıp gelişmesinin ardından sürdürülmesinde de etkin rol oynadıkları belirlenmiştir. Bireylerin kendi özelliklerinden oluşan bu koruyucu faktörlerden ayrı olarak, iki çeşit daha koruyucu faktör bulunmaktadır. Bunlar: yakın çevre koruyucu faktörler ve sosyal çevre koruyucu faktörlerdir (1*).
Yakın Çevre Koruyucu Faktörler: Bireylerin daha çok aileleri gibi yakın çevresini konu almaktadır. Aile yakınlığı, aile uyumu, aile yapısı, duygusal destek, olumlu geri dönüşler ve en az bir kişiyle kurulan yakın bağı içine alan koruyucu faktörlerdir (1*).
Sosyal Çevre Koruyucu Faktörler: Bu koruyucu faktörler aile ve yakın çevre dışında kalan koruyucu faktörlerdir. Olumlu okul tecrübeleri, iyi arkadaş ilişkileri ve yakın çevre dışında kalan yetişkinlerle olan olumlu ilişkileri kapsamaktadır (1*).
Bazı çalışmalarda beş faktör kişilik özellikleri ve psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişki incelenmiş, dışadönüklük, gelişime açıklık, uyumluluk ile özdisiplin boyutları yüksek; nörotiklik boyutu düşük olan kişilerin psikolojik dayanıklılıklarının yüksek olduğu gözlenmiştir (1*).
Pozitif Psikolojiye Göre Psikolojik Dayanıklılık
Psikolojik dayanıklılık, dünyada yapılan araştırmaların çoğalması ve literatürün genişlemesiyle birlikte pozitif psikolojinin en önemli konularından biri haline gelmiştir. Pozitif psikolojiye göre psikolojik dayanıklılık, insanların yaşadıkları travma yaratıcı olaylar karşısında güçlü durup, duyguların dengelenmesi yeteneğini içeren bir kavram olarak açıklanmıştır. Aynı zamanda pozitif bakış açısıyla çeşitli araştırmalar yapılmış ve psikolojik dayanıklılığa ilişkin nitelikler aşağıdaki gibi sıralanmıştır: (1*).
- Mutluluk
- İyimserlik
- İnanç
- Kararlılık
- Bilgelik
- Mükemmelliyetçilik
- Umut
- Alçakgönüllülük
Pozitif psikolojide psikolojik dayanıklılık ile ilgili birçok tanım ve özellik bulunmaktadır fakat araştırmalar üç genel özelliğe vurgu yapmaktadır. Dayanıklılık konusunda ilk özellik zorluklar karşısında güçlü durabilmeyi, karşılaşılan zorlukları aşabilmeyi ve beklenmeyen şekilde iyi gelişim göstermeyi kapsamaktadır. Böyle bireylerde güçlü olmayı sağlayan özellik ve yeteneğin var olması dayanıklı olduklarını gösterilmektedir. Çokça gördüğümüz başarılı ve ünlü kişilerin hayatları bu olguyla ilişkilidir. Aynı zamanda yüksek risk altında yetişen çocukların başarılı olabilmesi bu olguyla açıklanmaktadır (2*).
İkinci dayanıklılık özelliğinde ise bireyin zorluklara veya stresli yaşam deneyimlerine hızlıca uyum sağlamasına yardımcı olan yeteneği öne çıkmaktadır. Boşanma ve ailede çatışma gibi stres yaratıcılar önem arz etmektedir. Üçüncü dayanıklılık özelliğine baktığımızda ise öne çıkan durumlar; doğal felaketlere ve kazalara maruz kalma ile yakın çevreden birinin kaybedilmesiyle yaşanan travmanın atlatılmasına odaklanmaktadır. Bu zorluklarla karşılaşan kişilerin yaşanan olayların etkisinden kurtulmalarını sağlayan bireysel özellikleri oldukça önemlidir (2*).
Psikolojik Dayanıklılığı Arttıracak Öneriler
- Yalnızlığı tercih etmek yerine ailemizle, arkadaşlarımızla, bize iyi gelecek kişilerle birlikte olmak ve ilişkilerimize yatırım yapmak oldukça faydalıdır. Çünkü insan sosyal bir varlıktır. Yalnızlık hissi ise bireyde kötü ve yıkıcı sorunlara sebep olabilmektedir.
- Başımıza gelen olayları büyütmemek ve olayların kontrolünü elimizden kaybetmemeye çalışmak bize güçlü olduğumuzu hissettirebilir.
- Hedeflerimize odaklanmalı, yılmadan çalışmalı, küçük adımların zamanla büyümesiyle başarılı olacağımıza inanmalıyız. Çünkü inanç insanı motive eder.
- Fiziksel görünüşümüze ve sağlığımıza önem gösterip dikkat etmeliyiz. Öz bakımımızı arttırmalıyız. Psikolojik olarak iyi gelecek aktivitelere ağırlık vermeli, düzenli egzersiz yapıp uyku düzenimize dikkat etmeliyiz.
- Yaşamı olabildiğince neşeyle karşılamalıyız. Surat asmak yerine gülmeyi seçmeliyiz. Gülmek hem bulaşıcıdır hem de en güzel ilaçtır. 🙂
Son Olarak
- Hayat ne kadar zor olsa da güçlü biriyim.
- Değişimlere açığım ve uyum sağlayabiliyorum.
- Engeller karşısında yılmadan hedefime odaklanabiliyorum.
- Üzüntü, korku ve kaygı verici durumlarla mücadele edebiliyorum.
- Sağlık konusunda bazı sorunlarım olsa bile üstesinden gelmek için gücüm var.
- Başarısız olduğum durumlarda yenilgiyi kabul etmem ve hevesimin kaçmasına izin vermem.
Eğer yukarıdaki maddelerin çoğu size doğru geliyorsa psikolojik dayanıklılık konusunda başarılısınız demektir, mutlu olabilirsiniz.
Kaynaklar:
- Çetin, F., Yeloğlu, O.H., & Basım, N.H. (2015). Psikolojik dayanıklılığın açıklanmasında beş faktör kişilik özelliklerinin rolü: Bir kanonik ilişki analizi. Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), 81-92.
- Ülker Tümlü, G., ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3), 205-213.
- https://kortopsikoloji.com/dergi/belirsizlik-durumlarinda-psikolojik-dayaniklilik
- https://www.istiklal.com.tr/kose-yazisi/gunumuz-kosullarinda-psikolojik-dayanikliligi-artirmanin-yollari/449533
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
