Filmlerle Psikoloji

Oldboy: Bir Tutsaklık ve İntikam Filmi (İncelemesi)

Giriş

Geçtiğimiz yüzyıl boyunca filmler, değişik yöntem ve yaklaşımlarla incelenmeye çalışılmıştır. Göstergebilim de bu yaklaşımlardan bir tanesidir. Bu yazıda, 2004 yılında çıkan ve çok beğenilen Oldboy (İhtiyar Delikanlı) filmini, Greimas’ın eyleyenler modeline göre inceledik ve eleştirisini yaptık. Bir uyarı olarak, bu yazı filmi izlememiş olanlar için spoiler içermektedir.

Göstergebilim Nedir?

İnsanlar; anlamak, anlatılmak ve anlaşılmak isterler. Göstergebilim ise, anlam üzerine kurulmuş bir bilim alanıdır. Buna göre bize anlam ileten her şey göstergebilimin alanıdır: dil, resim, mimari, edebiyat, sinema, tiyatro, trafik işaretleri, alfabe, işaret dili, jestler, mimikler, filmler, diziler vs.

Anlamı sağlayan şeyler göstergedir. Buna göre tüm göstergeler koddur. Zihinsel bir süreç ile anlaşılır ve yine kodlarla başkasına aktarılır. Gösterge, kod ve anlam ile bu aktarımın hepsi göstergebilimin konusudur. Yani göstergebilimin amacı; anlamı anlamak, anlamın nasıl oluştuğunu çözmek ve en anlamın %100 olmasını sağlamaktır. Anlam ile ilgili her şey, göstergebilim için bir alan, araçtır. Göstergeyi inceleyen alan semiyoloji, göstergenin anlama giden sürecini inceleyen ise semiyotiktir. Türkçede bir terim yoksunluğu olduğu için bu iki terim tek bir terimle yani göstergebilim ile araştırılmaktadır (5*).

Greimas ve Eyleyenler Modeli

Aslen Litvanyalı olan Greimas, Fransız göstergebilim okulunun en önemli
temsilcisi kabul edilir. Dilin yüzeysel ve anlamsal olmak üzere iki farklı
yapıya sahip olduğunu gözlemlemiştir. Yüzeysel yapıları çözümlemenin yeterli olmadığını ve asıl anlatılmak istenen olan kurguyu ortaya çıkarabilmek için anlamsal yapının da incelenmesi gerektiğini ifade etmiştir (4*).

Greimas olayı bir eyleyenler sorunu olarak ele alır ve bütün anlatıların temelde altı eyleyenden oluştuğunu ortaya koyar:

  • Gönderici: Anlatıyı başlatır ve nesneyi bulması için özneyi görevlendirir.
  • Nesne: Eksikliği aranılan şeydir.
  • Alıcı: Yaptıkları için özneyi ya ödüllendiren ya da cezalandıran eyleyendir.
  • Yardımcı: Özneye nesnesini bulması konusunda her türlü yardımda bulunan eyleyendir.
  • Özne: Nesneyi bulup alıcıya teslim eden kahramandır.
  • Engelleyici: Öznenin nesneyi bulmasını engellemeye çalışır.

Filmi iki kesite ayırarak inceleyeceğiz. Anlatıda 4 özne, 4 nesne ve bir yardımcı bulunmaktadır bulunmaktadır:

  • Özne 1: Oh Dae Su
  • Özne 2: Evergreen (Lee Woo Jin)
  • Özne 3: Mido
  • Özne 4: Hwan No
  • Nesne 1: Hapiste kendini öldürmeye çalışmak ve isyan etmek
  • Nesne 2: Kendini hapsedenin kim olduğunu bulmak
  • Nesne 3: Hipnoz ederek ve gazlarla ölmesini engellemek
  • Nesne 4: Neden hapsedildiğini bulmak
  • Nesne 5: Oh Dae Su’yu öldürmek
  • Yardımcı: Oh Dae Su’ya nesnesinde yardımcı olmak

Birinci Kesit

Oh Dae Su evli ve bir kızı olan, alkolle başı birazcık dertte olan bir adamdır. Kızının doğum gününde alkollü olarak bir kavgaya karıştığı için karakola düşer. Yakın arkadaşı Joo Hwan No onu hapisten çıkardıktan sonra Dae Su ortadan kaybolur. Dae Su kaçırılmış ve ufak bir hücreye hapsedilmiştir. Hücresinde sadece televizyon ile dış dünyayla iletişim kurabilir. Başlarda sürekli direnen Dae Su kendini öldürmeye ve kurtulmaya çalışsa da hep onu hapseden kişiler tarafından kurtarılır. Kapalı kaldığı süre boyunca sürekli içeceklerine ilaç koyulur, hipnotize edilerek. Direnmenin işe yaramadığını anlar ve sonunda kendini bırakmaktan başka çare bulamaz. Tüm gün boyunca televizyon izlemeye ve bugüne kadar yaptığı kötülükleri yazmaya başlar. Haberleri izlerken dikkatini bir şey çeker. Haberlere göre Dae Su karısını öldürmüştür. Serbest bırakıldığı zaman o hücrede geçirdiği her yıla karşılık elinde tam on beş tane çentik vardır. Serbest kaldıktan sonra cevabını almak istediği bir sürü soru vardır. Onu hapseden kimdir ve neden hapsedilmiştir (2*)?

İlk kesitte anlatı izlencesi Oh Dae Su’nun (Ö1) alkollü biçimde kavga edip karakola düşmesi ve kurtulduktan sonra ortadan kaybolmasıyla başlar. Oh Dae Su’nun (Ö1) nesnesi (N1) hapsedildiği yerde isyan etmek ve kendini öldürme isteğidir. Onu kaçıran kişinin nesnesi (N3) ise onun ölmesini çeşitli yollarla engellemektir. Ve on beş yıl sonra Oh Dae Su (Ö1) nesnesine (N1) hapishaneden kurtulmaya ulaşır. Ve bir sonraki nesneleri (N2, N4)) kendisinin neden hapsedildiğini ve kim tarafından hapis tutulduğunu bulmaktır.

Gülersen dünya seninle güler, ağlarsan tek başına ağlarsın.

Ella Wheeler Wilcox

İkinci Kesit

Cevaplarını aradığı sırada Mido adında bir kadınla tanışır ve birbirlerine aşık olurlar. Mido, Dae Su’ya hem intikamını hem de sorularının cevaplarını almakta yardımcı olmaya karar verir. Dae Su, Mido’nun ve en yakın arkadaşı Hwan No’nun da yardımlarıyla onu hapseden adamın izini bulur. Oraya gittiğinde kendine Evergreen adını takan ve onu hapseden adamı karşısında bulur. Evergreen’in dediğine göre neden hapsedildiğinin sorusunun cevabını bulamayacaktır, eğer bulursa Evergreen kendini öldürecektir ve Mido’ya dokunmayacaktır. Dae Su, Mido’nun adını duyar duymaz adama saldırsa da cevapları bulma arzusu daha ağır basar. Evergreen adını araştırıp Hwan No’yla beraber okudukları liselerine ulaşırlar. Oraya gidip araştırma yaptıklarında Evergreen’in asıl adının Lee Woo Jin olduğunu ve Lee Soo Ah adlı bir kız kardeşi olduğunu öğrenirler. Ama kız kardeşinin Dae Su okuldan ayrıldıktan sonra hamile olduğuna dair çıkan dedikodulara dayanamayıp, intihar ettiği bilgisine ulaşırlar. Okulda dolaşırken bazı anıları hatırlamaya başlar. Dae Su daha önce Lee Soo Ah ile okuldan ayrılacağı gün tanışmıştır. Tanıştıkları andan hemen sonra kız gittiği için neden gittiğini merak edip onu takip etmiştir. Bunun sonucunda da görmemesi gereken bir şey görmüştür: Soo Ah, abisi Woo Jin’le sevişmektedir. Bunu arkadaşı Hwan No’ya söylemesiyle bu olay bütün okul tarafından öğrenilmiştir. Kız da bunun sonucu olarak intihar etmiştir. Sebebi öğrendiği için de, Woo Jin’in dediği gibi, kendini öldürmesi gerekmektedir (2*).

Bu kesitte anlatıcı izlencesi Dae Su’nun (Ö1) Mido (Ö3) adında kadınla tanışması ve Mido ile yakın arkadaşı Hwan No’nun (Ö4) onun nesnelerine (N2, N4) yardım etmek istemeleriyle başlar. Dae Su’nun bu kesitte de nesneleri (N2, N4) gene niye hapsedildiğini bulmaktır. Mido (Ö3) ve Hwan No’nun (Ö4) yardımcı nesnesi ise Oh Dae Su’ya yardımcı olmaktır. Nesnelerinden N2’ye ulaştığında Evergreen (Ö2) ile karşılaşırlar. Buradan sonra N4 nesnesini yani neden hapsedildiğini bulmak için eski okuluna gider ve flashback sahnelerle nedenini bulur. Ama burada da Evergreen’nin (Ö2) nesnesi (N5) devreye girer: Oh Dae Su’nun ölmesi.

Film Hakkındaki Detaylar

  • Film, Garon Tsuchiya tarafından yazılan ve Nobuaki Minegishi tarafından çizilen Old Boy adlı manga serisinden uyarlanmıştır. Film, seriye göre daha çok şiddet içermektedir (1*).
  • Yönetmen, film çekimleri sırasında anlatıda yer alan mevsim değişikliğini fark ettirmek ve vurgulamak amacıyla çekimlerin bir kısmını Yeni Zelanda’da yaptı. Ekip, Yeni Zelanda’ya ulaştığında bagajları onlara ulaşmadı. Bu sebeple kamera kiralamak ve hızlıca kostüm sağlamak için ekstradan para ve zaman harcamak zorunda kaldılar.
  • Oldboy, aynı isimle yeniden çekildi. Amerikan versiyonu bu film orijinal film kadar beğenilmedi ve hasılat yapmadı.
  • Ahtapot yeme sahnesi yurt dışında tartışmalara sebep olmuştur. Film, Grand Prix kazandığında, yönetmen, ekip ile birlikte ahtapotlara teşekkür etmiştir.
  • Min-sik Choi, Oh Dae Su karakterini canlandırmak için 20 kilo verdi. Altı hafta eğitim gördü ve aksiyon sahnelerinin çoğunda dublör kullanmadı. Bu durum karakterin inandırıcılığını iyice arttırdı.
  • Lee Woo-jin karakterini canlandıran Ji Tae Yu, rolüne çalışırken yoga öğrendi. Yoga yaptığı sahnede aşırı biçimde esnek hale gelmişti.
  • Ana karakterin ismi Oedipus kompleksi’ni çağrıştırması için özellikle seçilmiştir. Old Boy’u trajik yapan durum da Oedipus kompleksinin de içerdiği kaderinden kaçamama durumudur (1*).

Sonuç

Oldboy filmi, intikam arayan birisinin asıl intikamının kurbanı olmasını çok güzel bir biçimde yansıtıyor. Filmin müzikleri de unutulmayacak cinsten. Bu kült filmi mutlaka izlemenizi tavsiye ederim.


Kaynaklar:

  1. https://www.filmloverss.com/oldboy-hakkinda-mutlaka-bilinmesi-gereken-15-detay/
  2. http://sinemafilmelestiri.blogspot.com/2014/01/herkese-merhabalar.html
  3. https://www.filmhafizasi.com/ozgurlugunde-tutsak-olmanin-hikayesi-oldboy/
  4. Demir, D. (2017), Hansel ve Gretel Adlı Masalın Greimas’ın Eyleyenler Modeline Göre İncelenmesi, İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, Cilt: 6, Sayı:5, Sayfa: 3303-3315
  5. https://www.makaleler.com/gostergebilim-nedir

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu