İlkokula başlayacağınız ilk günü hatırlıyor musunuz? Aramızdan bazılarımız o gün çok heyecanlı ve mutlu, mavi önlüğünü giymeyi heyecanla bekliyordu ama bazıları da korku ve kaygılıydı. Evinden ve ailesinden ayrılmak çok zor geliyor, okula gideceği saatler yaklaştıkça sanki midesine küçük kramplar girdiğini hissediyordu. Okula gidilen ilk günde hepimiz bu iki zıt duyguları yansıtan arkadaşlarımızı gördük. Şu an belki de kendi çocuğumuz ya da yakın bir tanıdığımız aynı duyguları hissediyor. Bazı çocuklar okula gitmek için heyecanlı ama bazıları da okula gitmek istemiyor. Hep birlikte bunun nedenlerine ve okul fobisi‘nin aslında ne olduğuna bir bakalım.
Okul Fobisi Nedir?
Okul fobisi ile ilgili ilk araştırmalar 1930’lu yıllarda yapılmıştır. Bu yapılan araştırmalarla birlikte okula gerçekten gitmek istemeyen çocuklar ve okuldan korkan çocuklar arasındaki fark ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda okul fobisinin temel belirtisi kısaca; çocuğun okuldan ya da okulla ilgili bir şeyden (herhangi bir ders, sınıf, öğretmen) aşırı derecede korkması olarak belirlenmiştir (2*).
Johnson ve ark. (1941) tarafından Okul Fobisi terimi ilk defa literatüre kazandırılmıştır ve okula gitmekten kaçınma ile anksiyetenin de beraberinde bir çocukluk sendromu olduğunu eklemişlerdir. Diğer araştırmacılara ve uzmanlara göre bu sendrom, okul korkusundan ziyade aslında daha çok anneden veya babadan ayrılma korkusudur (3*). İngiltere’de okul fobisi terimine ek olarak okul reddi terimi de kullanılmaktadır (1*).
Okul Fobisinin Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir?
Okul fobisinin nedeni bebek ve anne arasında kurulan bağlanma ilişkisine kadar uzanmaktadır. Bu bağlanmanın en önemli nedeni, annenin ya da bakım verenin bebekteki korkuyu azaltma yeteneğidir. Piaget’in 2-7 yaş arası işlem öncesi dönem‘inde bebek; korku, kaçınma ve kaçma davranışlarını öğrenir ve bu dönemde öğrenilen en belirgin korku ise ayrılma korkusudur, bu korkunun nedeni bebek değil, aslında annedir. Bu durum ve anne ile çocuk arasındaki bağlanmanın ne kadar sağlıklı olduğu, ilk resmi ayrılık olan okula başlama döneminde test edilmektedir (1*).
Nasıl ortaya çıkarsa çıksın, okul fobisinin kaynağı genelde anneden ya da bakım verenden ayrılma korkusudur. Okul korkusu olan çocukların ailelerine bakıldığında; birbirine aşırı bağlı ya da bağımlı oldukları görülmektedir. İçlerinden herhangi birine bir şey olacak mı endişesi yüksektir. Çocuk için anneden ayrılmasına sebep olacak her türlü olay (annenin ya da bakım verenin hastalanması, yeni bir kardeş doğumu ve annenin ilgisinin ona kayacağı endişesi, annenin ya da bakım verenin evden uzak kalması gibi olaylar) tetikleyici etkenler olarak sayılabilmektedir (1*).
İngiliz Psikiyatr Berg (1969) okul fobisini şu aşamalar ile sınıflandırmıştır (2*);
- Uzun süre okula gitmeyen ve ilk defa okula gitmesi istenen çocuklarda gözlemlenir; okula gitmek istemez ve bu konuda zorluk çıkartır.
- Herhangi bir organik nedeni olmayan bedensel yakınmalar görülür.
- Çocukta herhangi bir yanlış sosyal davranış ya da uyumsuzluğu gözlenmez (yalan söylemek, çalmak ya da saldırgan davranışlar gibi).
- Duygusal bozukluklar gözlemlenebilir: aşırı korku ya da bir anda çok mutlu, bir anda mutsuz olma hali gibi.
- Çocuğun okula gitmeme durumundan, anne ve baba bilgi sahibidir ya da bilgisi dahilinde gerçekleşir.
Okul Fobisi Yaşayan Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalıdır ?
- Öncelikli olarak çocuğun okula gitmesi konusunda ailelerin tutarlı olması gerekmektedir. Çocuğunuzun okula gitme zamanı yaklaştıkça artan kaygılarınızı kontrol altına almalısınız.
- Çocuğunuz okula gitmeli, kendi gündemini, çevresini oluşturmalıdır. Unutmayın ki çocuğunuz her okula gitmediği gün için de okul korkusuyla baş edemeyecek ve geriye yol alacaktır. Akademik başarısı düşecektir ve kendisi okula gitmesi konusundaki motivasyonunu oluşturamayacaktır.
- Çocuğun okula gideceği gün sıradan bir günmüş gibi davranmak ve korkusunu tetikleyecek davranışlardan uzak durmak gerekmektedir.
- Çocuğun düşünceleri, duyguları konusunda konuşmak ve söz hakkı vermek önemlidir. Onu dinlemelisiniz ama her gün okul korkusu gündeminiz olmamalıdır.
- Sınıf içi ya da sınıf dışı sosyal aktivitelere yönlendirmeli, arkadaş edinmesi konusunda çocuğa destek olunmalıdır.
- Okula başlama döneminde aileden sonra çocuğun hayatındaki en büyük etkenlerden biri de öğretmendir. Okul korkusu yaşayan çocuğun durumundan öğretmene bahsedilmeli, tedavi ya da durum hakkında öğretmen ile iş birliği yapılmalıdır. Öğretmenin tutumu, yaklaşımı tedaviyi olumlu yönde etkileyecek, çocuğun okulu sevmesi konusunda destekleyecektir.
- Çocuğun okul fobisini tetikleyebilecek ev ya da ailevi sorunları çözmeye çalışın. Unutmayın ki huzurlu bir ortam ile çocuk, sağlıklı gelişim ve eğitimini tamamlayabilir.
- Bağımlı olduğu, ayrılamadığı ebeveyni yerine okula diğer ebeveynin götürmesini ya da okul servisi ile gitmesini sağlayabilirsiniz.
- Her şeyin yolunda gideceği konusunda çocuğunuza güven vermek onu iyi hissettirecektir.
Kaynakça:
- Soysal, Ş., Bodur, Ş. (2004). Bir büyüme masalı: Okul korkusu. Türk Tabipler Birliği. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(6), 234-236.
- Özdoğan, B. (1986). Okul fobisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 19(1), 239-247.
- Yurtbay, T. (1997). Okul fobisi vakalarında depresif belirti incelenmesi. Düşünen Adam, 10, 40-46.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
