Temel Bilgiler
Mobbing çalışan bireyi yaptığı işten sistematik bir şekilde sürekli yapılan baskı ve zorbalık gibi yöntemlerle uzaklaştırmak olarak tanımlanabilir. Mobbing çok kapsamlı olarak karşımıza çıkmaktadır. Mobbing’in olan sebepleri ve sonuçları çalışana etkileri çok fazladır. Mobbing bireyin psikolojisi ve beden sağlığını oldukça olumsuz yönde etkilemektedir. Mobbing bireyleri din, dil, ırk, kültür, cinsiyet ayrımından dolayı bireyler toplum içinde ayrıştırılabilir. Mobbing iş hayatında bireyleri ötekileştirmektedir. Mobbing’e uğrayan birey şiddete açık hale gelir. Mobbing’in ortaya çıkardığı şiddet ve bu şiddetten kaynaklı olarak bireyin hukuksal mücadelesi başlar ve bu mücadelen dolayı hukuk alanına, bireyin işsiz kalmasından kaynaklı maddi ve manevi sıkıntılar yaşamasına neden olmaktadır. Bireyin işsiz kalması sadece bireyi değil bakmakla yükümlü olduğu ailesini de etki etmektedir.
Türk dil kurumuna göre iş yerinde uygulanan psikolojik taciz ‘bezdiri’ olarak tanımlanmaktadır.
(1*)
Psikolojik taciz literatüre yeni giren bir kavram olduğu için Türkçe’de karşılığı konusunda tam bir karşılığı bulunmamakta, bir terminoloji sorunu yaşanmaktadır. Psikolojik taciz üzerine araştırma yapanlar, Türkçe’de psikolojik taciz olgusunu bir tek sözcükle ifade etmek yerine aşağıdaki belli başlı karşılıkları kullanılmaktadır.
1- Zorbalık (Bullying)
2- İş ya da işgören tacizi (Work or employee abuse)
3- Kötü Muamele (Mistreatmment)
4- Duygusal Taciz (Emotional Abuse)
5- Kurban Etme (Victimization)
6- Gözdağı verme (Intimidation)
7- Sözlü Taciz (Verbal Abuse)
8- Yatay Şiddet (Horizontal Vaiolence) kullanılmaktadır (2*) .
Mobbing’de 5 Aşama
Leymann (1996) da mobbing’i beş aşamadan oluşan süreç olduğundan bahsetmektedir. Bunlar; iletişime yönelik saldırılar, sosyal ilişkilere saldırılar, sosyal konuma saldırılar, mesleki ve özel yaşamın niteliğine yönelik saldırılar, sağlığa yönelik saldırılar (3*).
- İletişime Yönelik Saldırılar; Bireyin çevresiyle olan iletişimini engellemeye, sınırlamak için olan davranışlar, sözünün hakkı tanınmaması, azarlanması, karar verilmesine izin verilmemesi, sözel saldırı ve tehdit alması.
- Sosyal ilişkilere yönelik saldırılar; Örgüt içinde yalnızlaştırmak, yok saymak ve odasının örgütten uzak yerde tutularak izole etmek
- Kişisel imajına yönelik saldırılar; Mobbing’e uğrayan birey hakkında örgüt içinde ve dışında dedikodu yapılarak söylentiler yayılması, olan özrüyle dalga geçmek, dış görünüşüyle, etnik kökeniyle, yürüyüşüyle alaycı espriler yapılması lakap takılması
- Mesleki kariyerine yönelik saldırılar; Mobbing mağduru kişin yetkiliği dışında iş ve görev verilmesi kapasitesin ya çok üstünde ya da çok altında görevlerde çalıştırılmasıdır.
- Sağlığına yönelik saldırılar; Mağdura kapasitesinin üstünde tehlikeli ağır ve zor işler yaptırılması (4*).
Tanı kriterleri ise;
Bir işyeri hastalığı olan mobbingin tanısını koyabilmek için mobbing davranışlarının en az altı ay süre ile haftada en az bir kez gerçekleştirilmiş olması gerekir. Bu süreçte kişinin sağlığını, üretkenliğini, verimini etkileyecek şekilde doğrudan ya da dolaylı olarak saldırı yapılması gerekir. Ne kadar sürdüğü ve ne sıklıkta yapıldığının değerlendirilmesi de çok önemlidir. Özkül ve Çarıkçı’dan aktaran Polat ve Pakiş; Özkül ve Çarıkçı’nın çalışmalarında hukuki anlamda üç unsurun önemini vurgulamıştır. Bunlar: Psikolojik şiddet uygulayan kişinin niyetine bakmaksızın gerçekleştirdiği eylemin mağdurun üzerinde bıraktığı etkiler, etkilerin mağdura zarar verip vermediği, eyleme devam edilmesi konusundaki ısrarlı davranış (5*).
Mobbing’in yarattığı ruhsal bozukluklar
Türkiye Psikiyatri Derneği; mobbing’in uygulama biçimi, süresi ve şiddeti ile bağlantılı olarak birçok ruhsal bozukluk ortaya çıkabilmektedir. Sıkıntı, öfke, karamsarlık, uyku sorunları, depresif belirtiler, anksiyete belirtileri, davranış sorunları görülebilir. Depresyon, anksiyete ve davranış sorunlarının birlikte bulunabildiği uyum bozuklukları, yaygın anksiyete ve panik bozukluğu gibi kendini bedensel belirtilerle ifade eden somatoform bozukluklar ortaya çıkmasında ve seyrinde ruhsal etkenlerin rol oynadığı psikosomatik hastalıklar görülebilir. Bunun yanında bir tür kendini iyileştirme çabası olarak, alkol, madde ya da ilaç kullanımı olabilir. Madde kullanım bozuklukları gelişebilir. Bireyin fizik bütünlüğünü tehdit eden, onu çaresiz bırakan, dehşet duygusu yaratan yaşantılara bağlı gelişen “Travma Sonrası Stres Bozukluğu” ortaya çıkabilecek en ciddi ruhsal bozukluklardan biridir. İnsan eliyle bilerek oluşturulan işkence, tecavüz, savaş travması gibi sonucu ortaya çıkanlarda süreğenleşme, işlevselliği bozma, yeti yitimi yaratma niteliği çok daha yüksektir. “Mobbing” da insan eliyle bilerek oluşturulan bir travma olarak TSSB için dikkat çekici, çağdaş bir travma biçimi olarak dikkati çekmektedir (6*).
Kaynakça:
- Turan, F. (2006). İşyerlerinde Psikolojik Yıldırma Olgusu ve Konuya İlişkin Bir Araştırma. 5.
- Türk Dil Kurumu. (2020, 06 09). Türk Dil Kurumu: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
- Cavus, M. F., Develi, A., & Sarıoglu, G. S. (2015). Mobbing ve Örgütsel Sessizlik:Enerji Sektörü Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 11.
- Mercanlıoğlu, Ç. (2010). Çalışma Hayatında Psikolojik Tacizin (Mobbing) Nedenleri,Sonuçları ve Türkiye’deki Hukuksal Gelişimi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 39.
- Pakiş, O., & Polat , I. (2012). Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 212-216.
- Derneği, T. P. (2020, Haziran 9). Türkiye Psikiyatri Derneği. Türkiye Psikiyatri Derneği: https://www.psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/15/yildirma-mobbing adresinden alındı.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
