Kleptomani, “maddi değeri olmayan ve kişisel kullanım için gerekli görülmeyen nesnelere yönelik çalma dürtüsüne karşı koyamama” olarak tanımlayabileceğimiz bir dürtü denetim bozukluğudur. Kişi sıklıkla bu dürtüye karşı koymaya çalışır ancak bunu başaramaz, dürtü karşı konulamaz niteliktedir. Yunanca kleptomani, “çalma deliliği” anlamına gelir(1,4).
Kleptomanlar çalma eyleminden önce kendilerini gergin ve rahatsız hissederler, çaldıktan sonra ise haz duyumsarlar ve rahatlarlar. Çalma eylemiyle birlikte rahatlama söz konusu olduğu için kleptomani kompülsiyona benzetilmektedir. Kleptomanlar çalma eylemini kızgınlık altında yahut intikam almak için yapmazlar. Çoğu zaman çaldıkları nesneleri satın almaya yetecek güçtedirler. Amaçları çalınan nesne değildir, amaç çalma eyleminin kendisidir. Yakalanma ihtimallerinin çok yüksek olduğu durumlarda çalmasalar da genellikle yakalanma ihtimalini düşünmeden ve umursamadan hareket ederler. Yakalandıkları zaman ise kızgınlık ve öfkeden çok üzüntü, suçluluk ve bulantı hissederler. Çalma eyleminin yanlış olduğunu düşünmelerine rağmen bu dürtülerine karşı koyamazlar. Hatta bazı kleptomanlar çaldıkları sırada farklı bir bilinç durumuna geçtiklerini bile belirtmişlerdir. Kişi çaldığı için utanç duyar ve çalmasını “nedensiz” ve “yanlış” olarak değerlendirir. Genel olarak suç ortakları yoktur(1).
Kleptomani Yaygınlığı
Hırsızların %3.8-10’unun kleptoman olduğu bildirilmiştir. Kleptomanların kendi istekleri ile psikiyatriye başvurmamaları, çözümden kaçınmaları ve hırsızlık sebebiyle yakalananların da adliye ile karşı karşıya kalması sebebiyle kleptoman hastalara ulaşmak ve sayıları hakkında kesin bir söz söylemek zordur.
Kleptomani, kadınlarda erkeklerden daha fazla görülmektedir. Kleptomanik hastaların çoğunun kadın olmasının nedenlerine ilişkin pek çok görüş vardır. Bu görüşlerden bazıları kadınların psikiyatrik değerlendirmelere daha çok başvurmaları, kleptomanik erkeklerin genel olarak doğrudan cezaevine gönderilirken kadınların psikiyatrik değerlendirmeye gönderilmeleri ve dürtü bozukluğu olan erkeklerin çalma davranışından çok saldırgan davranışlar sergilemeleridir(1.4).
Kleptomani her yaşta görülebilir ancak genel olarak çocukluk, ergenlik ve erken yetişkinlikte başlar. Başlama yaşı ortalama 20’dir. Psikolojik tedaviye başvuru yaşı ise ortalama 36-38’dir. Kleptomanların çalma sıklığı ayda ortalama 27 iken bu sayı 120’ye kadar çıkabilir. Buradan da başa çıkılması ne kadar zor bir bozukluk olduğunu anlayabiliriz(1,4).
Kleptomaninin İlişkilendirildiği Hastalıklar ve Değerlendirilmesi
Anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları, cinsel işlev bozuklukları, madde kötüye kullanımı, kişilik bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar kleptomani ile ilişkilendirilen hastalıklar arasındadır. Kleptoman hastaların birinci derece akrabalarıyla yapılan bir çalışmada(2); hastaların akrabalarında madde bağımlılığı, anksiyete, yeme bozukluğu ve kleptomani sıklığının daha fazla olduğu görülmüştür.
Kleptomaninin değerlendirilmesinde pek çok görüş vardır:
- McElroy ve arkadaşları (1992, 1995), kleptomaninin bağımlılık bozuklukları arasında değerlendirilmesini uygun görmüştür. Çalmaya karşı duyulan karşı konulamaz dürtüyü alkol ve maddeye karşı olan isteğe, çaldıktan sonra haz yaşamayı ise alkol ve maddeden alınan hazza benzetmişlerdir. Kleptomanik bireylerde yüksek alkol ve madde bağımlılığı görülmesi de bu öneriyi desteklemektedir(3).
- Kleptomaninin obsesif kompülsif bozukluk ile benzeştiği söylenebilir. Çalma isteğinin anlamsız ve gerginlik verici görülmesi sebebiyle obsesyonlar ile ilişkilendirilebilir. Ayrıca kleptomani, OKB gibi 20’li yaşlarda başlamaktadır ve hastaların ailelerinde de OKB ve duygudurum bozuklukları görülebilmektedir.
- Psikodinamik kuramlar, kleptomaninin bilinçdışı dürtüler, istekler ve çatışmalara karşı bir savunmayı ya da simgesel bir hazzı temsil ettiğini söyler. Bu dürtüler cinselliği ya da mazoşistik istekleri yansıtabilir.
- Fenichel (1945), kleptomaninin doğrudan cinsellikle ilgili olduğunu ve çalma eyleminin “yasaklanmış bir şeyi gizlice yapmak” anlamına geldiğini söyler.
- Kleptomani için doğru bir tanı sınıfı yoktur çünkü kleptomani, hırsızların yasal sorumluluk almamak için ortaya attıkları şeylerden doğmuştur(1).
Kleptomani ve Gerçek Hırsızlık Farkı
Kleptomani ile gerçek hırsızlığı ayırmak çok elzemdir. Gerçek hırsızlıkta dürtüsel güdülerden söz edilmezken kleptomani bir dürtü denetim bozukluğudur. Gerçek hırsızlıkta bir nesnenin çalınma sebebi maddi değeri ve nesnenin kullanım alanıdır; kleptomanide ise çalınan nesnenin maddi değeri önemsizdir ve çalınan nesne belirli bir amaç doğrultusunda kullanılmak için çalınmaz. Eğer çalınan nesne atılıyor veya bir başkasına veriliyor ise kleptomani olma ihtimali yükselir. Ayrıca gerçek hırsızlık planlı bir şekilde ve başkalarıyla birlikte yapılırken kleptoman kişi plansız, güdüsel ve genel olarak tek başına çalma eylemini gerçekleştirir(1).
Kleptomani Tedavisi
Kleptomani tedavisinde davranış terapisi en çok kullanılan terapötik yöntemdir. Davranış terapisi yöntemlerinden biri olarak kleptoman kişilerin hırsızlık yaptığı dükkana gitmesi ve çaldıkları nesnenin değerinde parayı dükkana götürmesi de uygulanmaktadır.
Kleptomani tedavisini zorlaştıran hususlar; hastaların hastalığı kabul etmemeleri, tedaviden kaçınmaları ve hırsızlık yaparken yakalanan kleptoman kişilerin yargılama sürecine girmesidir(1).
Kaynakça
- Tamam, L., Özpoyraz, N., & Ünal, M. (1997). Kleptomani: Bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 8(1), 36-44.
- McElroy SL, Pope 11G Jr, Hudson JI ve ark. (1991). Kleptomania: a report of 20 cases. Am J Psychiatry, 148:652-657.
- McElroy SL, Hudson JI, Pope I1G Jr ve ark. (1992). The DSM-III-R impulse control disorders not elsewhere classified: clinical characteristics and relationship to other psychiatric disorders. Am J Psychiatry, 149,318-327.
- Kandemir, F., Büken, B., Büken, E., & Erkol, Z. (2014). Kleptomani (Çalma Deliliği)’ye Yol Açan Faktörler ve Ceza Sorumluluğu’nun Değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 21-24.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
