Geçmişten süregelen “iyi düşün iyi olsun” temennisi bizlere kendini gerçekleştiren kehanet kavramını hatırlatıyor . Aynı şekilde atalarımız “aklıma gelen başıma geldi” diyerek adeta bu kavrama göz kırpmışlar gibi görünüyor.
Kendini doğrulayan kehanet, başlangıçta, durumun yeni bir davranışa yol açan yanlış bir tanımlamasından ibaretken, sonunda, temelde yanlış olan bir durumu gerçeğe dönüştürür.
Robert Merton (2*)
Kendini gerçekleştiren kehanet kavramı, kişinin iyi veya kötü olarak başına geleceğini düşündüğü durumların öngördüğü şekilde ortaya çıkması olarak tanımlanabilir. Aynı şekilde başkalarının da bizim hakkımızdaki beklentileri bir süre sonra somut davranışlarımıza dönüşebilir (6*). Kendisinin sevilmediğini, önemsenmediğini düşünen kişi bir süre sonra çevresinden de bu şekilde davranışlar görecektir. Şanssız olduğuna inanan birinin peşini karabulutlar bırakmayabilir. Burada fark etmemiz gereken kısım, tüm bu sonuçları kişinin kendisinin yaratmış olduğudur. Önemsenmediğini hisseden kişi çevresine bunu hissettirecek; belki yüzünü asarak belki de kendini geri planda tutarak gerçekten de önemsiz hale gelecektir. Aynı şekilde bahtının bir türlü gülmediğini söyleyen kişi, ısrarla yanlış işleri kovalayarak kendisini eninde sonunda haklı çıkaracaktır (4*).
Araştırmalar
Bu kavram çeşitli araştırmalara konu olmuştur. Bu araştırmalardan birinde öğretmenlere bir gruptaki öğrencilerin IQ testi sonuçlarına göre çok başarılı olduğu söylenmiştir. Oysa bu öğrenciler IQ testi yapılmadan rastgele seçilmişlerdir. Bir süre sonra yeniden yapılan testte bu gruptaki öğrencilerin daha başarılı olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin öğrencilere olumlu yaklaşımları ve yüksek beklentileri, öğrencilerin öğrenme seviyesini artırmıştır (5*). Yani, bir öğretmenin öğrencisinin başarabileceğine inanıp bu inancını hal ve hareketleriyle öğrencisine aktarmasının, öğrencinin akademik hayatında pozitif yönde etkisi vardır (1*).
Diğer bir araştırmada ise, idam cezası alan mahkuma önemli bir araştırma için beyin ameliyatı olması gerektiği, ameliyattan sonra kanama durmayacağı için aynı gün öleceği söylenmiştir. Araştırmaya katılmayı kabul eden mahkum ertesi gün cezaevinden bilinci kapalı bir şekilde çıkarılmış, herhangi bir ameliyat gerçekleştirilmediği halde mahkum uyandığında ameliyatın gerçekleştirildiği söylenmiştir. Cezaevine geri götürülen mahkum, ertesi sabah ölü bulunmuştur. Ölüm sebebinin ise aşırı kanama olduğu tespit edilmiştir (4*).
Kendini Gerçekleştiren Kehanet Kavramının Oluşum Süreci (1*)
Kendini gerçekleştiren kehanette yanlış bir inanç süreç içinde kendini doğrulamaktadır.
1.Adım: Bir kişi (A) başka bir kişi (B) hakkında yanlış bir inanca sahip olmalıdır. Mesela bir öğretmen öğrencilerinden birinin sınıfın kalanına göre daha az yetenekli olduğunu varsayabilir.
2.Adım: A kişisi B kişisine düzenli bir şekilde sahip olduğu yanlış inanca göre davranmalıdır. Öğretmen bu öğrenciye daha az söz verir ve pek fazla zaman ayırmaz.
3.Adım: B kişisi A kişisinin yanlış inancına göre davranış gösterir. Öğretmeni tarafından yeteneksiz görülen öğrenci, derse daha az katılım göstermekle beraber öğrenimden de verim alamaz.
Kendini Doğrulamayan Kehanet
Peki ya bireyin kendi veya bir başkası hakkındaki yanlış inancının doğrulanmama ihtimali nedir? İnsanların tutarlı olma eğilimini de göz önüne alırsak kendini doğrulayan kehanetin ortaya çıkma olasının kendini doğrulamayan kehanetin ortaya çıkma olasılığından çok daha yüksek olduğunu düşünebiliriz. Yapılan çeşitli araştırmalar da bu görüşü desteklemektedir (3*). Kendini doğrulayan kehanete bir kural gözüyle bakarsak, kendini doğrulamayan kehanet yalnızca bir istisnadır (2*).
Sonuç Olarak
Tüm bu bilgiler ışığında, kişinin kendisiyle ve çevresiyle ilgili iyi düşünceler geliştirmesinin doğuracağı sonuçlar aşikardır. Özellikle anne, baba, öğretmen, yönetici gibi otorite figürlerinin bireye karşı sergileyeceği cesaretlendirici tutumlar sayesinde birey sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarabilecektir. Bu durum ise toplumsal refaha katkı sağlamaktadır.
- Balcı, O. (2018). Kendini Gerçekleştiren Kehanet Kavramını Anlamak. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 30(30), 500-510.
- Demirtaş, A. (2004). Sosyal sınıflandırma, kişilerarası beklentiler ve kendini doğrulayan kehanet. İletişim Araştırmaları, 2(2), 33-53.
- Madran, H. A. D. (2012). Temel Beklenti Etkisi: Kendini Gerçekleştiren Kehanet. Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar, 29-40.
- Keskin, G. (t.y.). Kendini Gerçekleştiren Kehanet. Erişim adresi https://www.milliyet.com.tr/pembenar/uzm-klinik-psikolog-gulcin-keskin/kendini-gerceklestiren-kehanet-2907059
- Yalçın, F. (t.y.). Pygmalion ve Galatea. Erişim adresi http://www.offcourse.com.tr/tr/blog/pygmalion-ve-galatea
- Keskingöz, S. (t.y.). Kendini Gerçekleştiren Kehanet. Erişim adresi https://www.eral.k12.tr/
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
