Gerçek Bilim ve Sahte Bilim

Bilim Nedir?

Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi.

Bilimin Özellikleri

• Bilimsel yöntemin ilkelerine uygun hareket edilir.
• Kuşkucu ve eleştirel bir bakışı açısı sergiler.
• Bir konuyu gelişigüzel değil belli bir sistem içerisinde, düzenli bir biçimde ele alır.
• Sorunlar, tanımlar, hipotezler ve veriler belirlenir ve uygun bir araştırma modeliyle bilimsel araştırma yapılır.
• Bilim İnsanı, kendi uzmanlığının yetersiz kaldığı konularda, o konuların uzmanlarına danışır, onları çalışmasının ilgili süreçlerine katar.
• Olmayan, gözlemlenmeyen verilerle ilgilenmez.
• Yalnız bir kez olan ve bir daha ortaya çıkmayan olayları bilimsel yöntemlerle inceleyemeyiz yani tekrar edilebilir olmalıdır.
• Bir kişi ya da grubun düşüncesini, algılayışını yansıtmaz yani tarafsızdır ve gerçeği ortaya çıkarma amacı taşır.
• Kanıtlamaya çalışır.
• Bilim, bilgiyi sınama-yanılgıyı ayıklama sürecini sağlamlaştırır.
• Eğer bir tezin yanlışlığı kanıtlanırsa geri çekilir; ya düzeltilir, geliştirilir ve yeniden sınanma sürecine sokulur ya da tümüyle vazgeçilir.
• Araştırılan konu, hesaba katılması gereken tüm boyutlarıyla ele alınır.
• Tezler, bilim dünyasında dolaşıma sokulur, denetime açık tutulur.

Sahte(Sözde) Bilim Nedir?

Sahte bilim, sözdebilim (ingilizce pseudoscience) bilimsel olarak tanımlanmakla birlikte bilimsel çalışmaların gerektirdiği standartları taşımayan veya yeterli bilimsel araştırma ile desteklenmeyen bilgi, metodoloji, inanç ve pratikler bütününe verilen addır.

Çöp Bilim Nedir?

Çöp bilim (junk science), aslında meşru, doğru sayılabilecek çeşitli bilimsel teori ve verilerin, yanlış bir şekilde veya hataen karşıt bir tarafı, tutumu savunma amaçlı kullanımıdır.

Sahte(Sözde) Bilim Özellikleri

• Araştırma değil, hedefleneni bulma etkinliğidir.
• Bir dogmadan yola çıkar.
• Kanıtlamaya değil, ikna etmeye uğraşır.
• İnançlara ve duygulara hitap ederek güç kazanır.
• Hiçbir eleştiri, hiçbir karşı kanıt karşısında ileri sürülen tezden geri adım atılmaz, vazgeçilmez. Zayıf noktalar, geçersiz yerler göz ardı edilir.
• Temelsizdir, eğitim fırsatı bulamamış insanlara yönelik ifadelerle kolaylıkla sunulur.
• Tezlerin denetimi söz konusu değildir.
• Çekim yasası, kuantum, kozmik gibi bilimsel bir dil kullanmaya çalışırlar.
• Kesin ifadeler ve cesur yargılar vardır.
• Dedikodu ve şehir efsaneleri de vardır.
• Açıklanamıyorsa bilim dışıdır, doğaüstüdür.
• Aşırı genellemeler kullanılır.

Türleri

• Astroloji
• Parapsikoloji
• Akıllı Tasarım
• Tanımlanamayan Uçan Nesne (UFO)
• Cincilik
• Numeroloji
• Enerji Şifası
• Spiritüalizm
• Homeopati

Gerçek bilim olduğunu nasıl anlarız?

• Mantıklı olmalı, olaylara ve verilere dayanmalıdır. Görüşlere dayanmamalıdır.
• Doğruluğunu görebilmek, verileri inceleyebilmek için referanslara yer verilmeli.
• İyi bir bilimsel dergide veya kaynakta yayınlanmış olmalıdır.
• Çalışmada bilinmeyenler de ortaya konmalıdır.
• Bilimsel yöntemin ilkelerine uymalıdır.

Neler Yapılabilir?

İnternetin kullanımının artması ile birlikte bilgi kirliliği çok fazla artmıştır. Kuşkucu ve eleştirel bir yaklaşım sergileyerek her bilginin doğruluğuna dikkat edilmeli. Bazen ilgi çekmek için yanlış haberler doğruluğu bilinmeden ortaya atılabilmektedir. Ayrıca görülen, okuduğunuz bilgilerin kaynağı da sorgulanmalıdır.

 

---

Yararlanılan Kaynaklar:

Ethem DERMAN, 17. Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği (31 Temmuz 2014) Sunumu: http://www.tug.tubitak.gov.tr/etkinlikler/senlik/17/17ggs_sunum/ethem_derman_sahte_bilim.pdf

Mahsereci, Y. (Mart 2017). Bilimi sözdebilim ve/veya sahtebilimden ayırmaya yarayacak kimi ölçütler. Bilim ve Gelecek, 157, 10-11.

Şenel, A. (Mart 2017). Tarihte ve günümüzde sahte bilimler. Bilim ve Gelecek, 157, 12-13.

---

 

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️