Yakın zamanda mezun olacak bir psikolog adayı olarak bitirme projesi hakkında bir içerik hazırlayarak sizlerle tecrübelerimi paylaşmak istedim. Bu yazı kişisel deneyimlerimi içerecektir.
Bitirme Projesi nedir?
Her üniversitede bulunmamakla birlikte benim okuduğum üniversitede bulunan; yüksek lisans tezinin fragman’ı gibi bir şeydir. Değerlidir. Üniversite tercihlerinde bulunan adaylar da -tercih edecekleri üniversitede- bitirme projesi dersi olup olmadığını bir kriter olarak alabilir.
DİKKAT: Araştırmamızı yaparken bilim etiğine uygun hareket etmemiz gerekir. Her ne kadar öğrenci olsak da işin etiğini bilip ona göre bir çalışma yürütmemiz gerekmektedir. Verileri eksiksiz, hatasız ve tarafsız girip analiz etmemiz gerekmektedir. Çalışmalarımızı yaparken buna önem gösterelim.
Temel bilgiler:
Bağımlı ve bağımsız değişkeni basit bir örnek üzerinden anlatmak istiyorum.
H1 hipotezi: Çalışanların iş tatminleri ücretlerine göre farklılık göstermektedir.
H0 hipotezi: Çalışanların iş tatminleri ücretlerine göre farklılık göstermemektedir.
Bu hipotezle bağımlı değişkenin bağımsız değişkenden etkilendiğini söyleyebiliriz. Bağımlı değişken, bağımsız değişkendeki değişmelerden etkilenen bir değişkendir.
Sürekli değişken: Örneğin: Eğer ücreti doğrudan sorarsanız sürekli olur. Yani cevaba kişi bir sayı girer.
Süreksiz değişken: Ücreti yüksek, orta ve düşük olarak kategorikleştirirseniz süreksiz değişkendir.
İlişki arıyorsanız (Korelasyon yapacaksanız): İki tane sürekli değişkeninizin olması lazım. Biri artarken diğeri azalıyor mu yoksa artıyor mu? Öğrenmek için.
Örnek: Ücret’i eğer sürekli alırsanız (yani kategorileştirmeden) şu şekilde bir hipotez kurabilirsiniz korelasyon için. Çalışanların aldığı ücret arttıkça iş tatmini artacaktır. Bir başka deyişle, iş tatmini ve ücret arasında bir ilişki vardır.
Örneklem grupları arasındaki farklara bakıyorsanız: Bir tane sürekli bir tane de süreksiz değişkeninizin olması gerekir.
Örnek: Ücret (süreksiz değişken: yüksek, orta ve düşük olsun), iş tatminini (sürekli değişken) etkiler. Yüksek, orta ve düşük seçenlerin puan ortalamalarına bakıp farklılık var mı yok mu diye test edeceğiz.
Benim deneyimim ve önerilerim:
Birinci Dönem:
Bitirme projesi birinci ve ikinci dönemi kapsadı. Birinci dönem daha çok literatür taradık. Literatür taramak benim için faydalı oldu. “Literatür nasıl taranır?” diyenler için buraya faydalı bir video bırakıyorum:
Literatür taramadan önce bağımlı ve bağımsız değişkenlerimizi belirledik. Hipotezlerimizi oluşturduk. Araştırma örneklemimiz hakkında da bilgi verdik. Değişkenlerimizi kullanmak için hangi ölçekleri kullanacağımızı belirledik. Burada dikkat etmeniz gerekenleri listelemek istiyorum:
- Bağımlı ve bağımsız değişkenleriniz; hipotezlerinizi belirlerken literatür ışığında çalışın. Lisansta olduğumuz için amacımız daha çok öğrenmek. Dolayısıyla literatürde neredeyse hiç bulunmayan bir konuyu işleyemeyiz.
- Literatür taradınız. Konunuzu danışman hocanızla belirlediniz; şimdi sıra bu değişkenleri ölçme aracını bulmaya geldi.
- Örnek veriyorum iş tatmini ücreti etkileyecektir dersek. İş tatminini ölçen bir aracımızın olması lazım. Google’a “iş tatmini ölçeği” yazdığımda karşıma Minnesota iş tatmini ölçeği geldi. Bu sizin aradığınız ölçek olabilir.
- Bulduğunuz ölçekten sorumlu olan kişiyle iletişime geçmeniz gerekecektir. Ölçeğin alt boyutları, geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları sonucu ve ters maddeleri sormayı unutmayın.
- Peki, ücret kısmını nasıl ölçeceğiz? Ücreti dilerseniz kategorik olarak alabilirsiniz. Örneğin: yüksek, orta ve düşük. Bu seçenekleri de “demografik form” vasıtasıyla araştırmaya dahil edebilirsiniz.
Kaynakça:
Kaynakça kısmı çok önemli olduğu için ayrı bir başlık olarak ele almak istedim. Araştırmamızı okuyacak kişiler atıfta bulunduğumuz kaynakları detaylı okumak isteyebilirler. Bu yüzden kaynaklarımızı APA formatında ve temiz (bilimsel ilkelere uygun) bir şekilde sunmamız gerekir. Kaynakçayı hazırlarken alfabetik sıralamaya dikkat edin. Metin içi kaynak göstermenin de doğru bir şekilde yapılıp yapılmadığı da önem arz etmektedir.
İkinci Dönem:
En heyecanlı kısıma geldik. Bu dönem, verileri toplamaya başlamanız beklenir. Bunun için online formları veya aldığınız çıktıları dağıtarak veri toplayama işlemini gerçekleştirebilirsiniz.
Verileri toplarken:
- Kişilere çalışma hakkında gerekli bilgiyi vererek onaylarını almanız gerekir.
- Psikoloji çalışmalarında genellikle erkek katılımcı az oluyor. Bu yüzden kadın-erkek dengesine dikkat etmenizde fayda var. Ne kadar dengelerseniz o kadar iyi olur.
Verileri topladıktan sonra:
- SPSS ile haşır neşir olacaksınız 🙂
- SPSS: Statistical Package for the Social Sciences (Sosyal Bilimler için İstatistik Programı)
- Yüksek lisans düşünenler için muhakkak öğrenilmesi gereken bir programdır.
- Bu program vasıtasıyla örneklem dağılımlarına, yüzdelerine vs. bakabilirsiniz; hipotezlerinizi test edebilirsiniz.
SPSS ile verileri analiz ettik, tabloları nasıl Word’e ekleyeceğiz?
APA Formatına dönüştürmeniz gerekir. APA formatı için YouTube’da videolar bulunmaktadır. Yabancı kaynaklara da bakabilirsiniz. Size daha çok diğer tezleri, makaleleri incelemenizi öneririm. Danışmanınız da size yol gösterecektir bu konuda.
Önerim: Tabloları kopyala yapıştır yapmak yerine kendiniz üzerinde uğraşarak öğrenebilirsiniz. Zamanınızı alır ama tablo oluşturmanının inceliklerini kaparsınız. Daha verimli bir çalışma olur sizin için.
İşinize yarayacak YouTube videoları:
Google formlar ile veri toplayacaklar için Google formlardaki verilerin nasıl SPSS’e aktarılacağı hakkında video serisi:
Toplam puan hesaplama
Ölçeklerin ortalamalarının alınması
Normallik Testi
Tanımlayıcı İstatistik (Örneklem sayısı, yüzdeleri vs.)
T Testi
Anova Analizi
Umarım verileriniz anlamlı çıkmıştır ama anlamsız çıktıysa da üzülmeyin çünkü sizden sonra aynı konuyu çalışacak kişilere yardımcı olmuş olacaksınız. Bilim de böyle ilerledi; bilimin ve etiğin ışığında ilerlemeniz dileğiyle.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
